لحاف کرسی ایراندخت کناره متقال

توضیحات

تاریخچه کرسی در ایران

کرسی، یکی از محبوب ترین و نوستالژیک ترین وسایل برای گرم شدن در زمستان است، از قدیم الایام ایرانی ها به سبب موقعیت خاص جغرافیایی خود، در طول فصل های پاییز و زمستان، برای گرم شدن خانه هایشان از کرسی استفاده می کردند.

کرسی قدمتی به اندازه پیدایش نخستین سازه‌ها و نشیمن‌گاه‌ها در ایران دارد، چراکه بعد از کشف آتش، خانه‌سازی و ساخت و بافت وسایل اولیه زندگی، این روش برای قشر متوسط و کم‌درآمد جامعه به صرفه بوده است.

در میان مردم ایران نشستن دور کرسی فقط برای گرم شدن نبود، بلکه اعضای خانواده از کوچک تا بزرگ، دوست و غریبه را دور هم جمع می‌کرد و مهر‌ورزی و پیوند‌های خانوادگی را تقویت می‌کرد. این تأثیر تا جایی بود که نشستن دور کرسی آدابی داشت، چنانکه بزرگ تر‌ها در دورترین فاصله از در اتاق به معنایی در بالای اتاق و کودکان جایی پایین‌تر از اتاق می‌نشستند.

در این مطلب به تاریخچه استفاده از کرسی، آن می پردازیم.

اجزا کرسی

کرسی ایرانی از چهار بخش پله، چاله ی کرسی، لحاف کرسی و روکرسی تشکیل شده است

چاله ی کرسی

در زیر کرسی یک منقل قرار می‌گرفت که حرارت زیر آن را تأمین می‌کند. آماده کردن آن به‌طور سنتی روشی مخصوص به خود را داشته است؛ ابتدا ته و درز‌های منقلی را با گچ خیس کرده، کاملاً می‌پوشاندند. سپس داخل آن را خاکستر الک کرده می‌ریختند و وسط خاکستر‌ها را گود کرده، خاکه زغال ریخته، آتش زغال می‌گذاشتند و باد می‌زدند تا آتش زغال به خاکه زغال‌ها برسد.سپس به آهستگی و ملایمت روی آن را با کفگیر خاکستر داده، خاکستر‌های دور منقل را به دور خاکه‌ها و آتش رو برگردانده، فشرده و صاف می‌کردند. سپس منقل را برای از بین رفتن بوی زغال مدتی در فضای آزاد باقی گذاشته و سپس زیر کرسی قرار می‌دادند.

جدای از منقل برای گرم کردن کرسی از «چاله کرسی» نیز استفاده می‌شد که بیشتر در میان خانواده‌های بی‌بضاعت که توانایی تهیه منقل را نداشتند مرسوم بود.

در این روش لازم بود که میز کرسی روی پایه‌های کناری بالا زده شود و پس از آماده شدن آتش سر جای خود قرار میدادن. البته جدای طبقه اجتماعی، چاله کرسی را به این منظور نیز حفر می‌کردند که منقل یا ظرف مخصوص زغال کرسی (استنبلی) را داخل آن قرار می‌دادند و این باعث می‌شد، موقع قرار دادن پا در زیر کرسی با منقل و آتش برخورد نکند.

ژان باپتیست تاورنیه، جهانگرد و بازرگان فرانسوی که در عصر صفوی بار‌ها به ایران و مشرق آمده درباره ایرانیان می‌گوید: «آتش زیاد درست نمی‌کنند، زیرا چوب در آنجا خیلی گران و بسیار کمیاب است.» (۱) با توجه به پوشش جنگلی ناچیز فلات ایران این گزارش صحت دارد و بی‌شک تهیه چوب و برپایی بخاری‌های هیزمی برای بیشتر ایرانی‌ها هزینه زیادی داشت. این شرایط زمینه برپایی کرسی را فراهم کرد.

جعفر شهری پژوهشگر معاصر، این وسیله گرم‌کننده را بدین‌گونه شرح می‌دهد: «چهارپایه بزرگی از چوب و سطوح مختلف از یک ذرع در یک ذرع تا زیادتر و در بعضی در شکل مستطیل با سه وجب بلندی که لحاف به اندازه پوشش از ابعاد چهار در چهار تا هفت در هفت و کمتر و زیادتر به روی آن انداخته با جاجیم و چادر شب سفید آن را پوشانده مزین می‌ساختند و به تناسب کوچکی و بزرگی کرسی مجمعه‌ای مسی برای قرار دادن چراغ یا سماور و مثل آن رویش گذاشته، اطرافش را پشتی یا رختخواب نهاده به زیرش می‌رفتند.(2)

کرسی و پله کرسی:

کرسی میزی کوتاه است که در زیر آن برای ایجاد گرما منقلی پُر از ذغال قرار می دادند و برای جلوگیری از هدر رفت گرما روی میز لحاف بسیار بزرگی می انداختند. پله کرسی به هریک از چهار ضلع کرسی گفته می شود. جایگاه مسن ترین فرد خانواده، آن پله ای از کرسی است که دورترین فاصله را از درِ اتاق دارد .

روکرسی:

روکرسی نیز پارچه ای بود که روی لحاف کرسی می انداختند تا لکه های مواد غذایی بر روی لحاف نریزد.

لحاف کرسی:

لحاف ضخیم و بزرگی که بر روی کرسی می اندازند تا گرما هدر نرود و پخش شود.

فواید کرسی:

کرسی در روزگار کنونی علاوه بر گرما‌بخشی برای سلامتی، فواید زیادی دارد که از آن جمله می‌توان به رفع کم‌خونی، پاکسازی بدن، تقویت حافظه، درمان آرتروز و کاهش قند خون اشاره کرد.

با نشستن یر کرسی پا‌ها آرام‌آرام گرم می‌شوند و در این حالت مغز استخوان که کارش خونسازی است شروع به فعالیت می‌کند، زیر کرسی عروق گشادتر شده، به مغز سریعتر خون می‌رسد، همین‌طور گرمای پا‌ها در بهبودی درد زانو، کمر‌درد و آرتروز نقش دارد.

بعضی ها تصور می کنند، که لحاف کرسی  مانند قدیم از پارچه های ملافه ای که طرح های گل گلی و شلوغ   دارد می باشد   که همین مورد باعث می شود،  به خرید آن فک نکنند.
اما شما می توانید با مراجعه به سایت www.heydarkhab.ir انواع لحاف کرسی در طرح و رنگ متنوع  که مناسب سبک مدرن و سنتی می باشد، را ببینید و با خرید آن، علاوه بر برپایی این سنت و زیبایی بخشیدن به منزل خود از خواص شگفت انگیز آن بهره مند شوید.

کتابنامه:
۱-تاورنیه، ژان باپتیست، ۱۳۸۲، سفرنامه تاورنیه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، نشر نیلوفر، ص. ۳۸،
۲-شهری، جعفر، ۱۳۷۸، تاریخ اجتماعی ایران در قرن سیزدهم، انتشارات رسا